แนวคิดความเป็นอยู่ที่ดี และมีสุขภาพดี ผ่าน Well-Being Concepts

มีสุขภาพดีและความเป็นอยู่ที่ดี เป็นสิ่งสําคัญ

ความเป็นอยู่ที่ดีเป็นผลบวกที่มีความหมายสำหรับผู้คนและสำหรับหลายภาคส่วนของสังคม เพราะมันบอกเราว่าผู้คนรับรู้ว่าชีวิตของพวกเขาเป็นไปด้วยดี สภาพความเป็นอยู่ที่ดี (เช่น ที่อยู่อาศัย การจ้างงาน) เป็นพื้นฐานของความเป็นอยู่ที่ดี การติดตามเงื่อนไขเหล่านี้มีความสำคัญต่อนโยบายสาธารณะ อย่างไรก็ตาม ตัวชี้วัดหลายอย่างที่วัดสภาพความเป็นอยู่ล้มเหลวในการวัดว่าผู้คนคิดและรู้สึกอย่างไรเกี่ยวกับชีวิตของพวกเขา เช่น คุณภาพของความสัมพันธ์ อารมณ์เชิงบวกและความยืดหยุ่น การรับรู้ถึงศักยภาพของพวกเขา หรือความพึงพอใจโดยรวมต่อชีวิต—เช่น ของพวกเขา “ความเป็นอยู่ที่ดี”1, 2 โดยทั่วไปความเป็นอยู่ที่ดีรวมถึงการตัดสินความพึงพอใจในชีวิตและความรู้สึกต่างๆ ทั่วโลก ตั้งแต่ภาวะซึมเศร้าไปจนถึงความปิติ

Well-Being คืออะไร และมีผลต่อชีวิตเราอย่างไร

ภาพรวมของสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีของโลกเป็นอย่างไร ?

สุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีนั้น เป็นเป้าหมายที่ 3 ใน 17 เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) ซึ่งสหประชาชาติร่วมกันกำหนดขึ้น เป็นวาระการพัฒนาระดับโลกที่ต้องบรรลุให้ได้ภายในปี 2030

นิยามของคำว่าสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีเป็นอย่างไร ?

ในธรรมนูญสุขภาพขององค์การอนามัยโลก (WHO) ซึ่งเป็นหน่วยงานหลักที่ทำงานเกี่ยวกับระบบสุขภาพโลกนับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2489 ได้นิยามว่าสุขภาพ (health) คือสภาวะความเป็นอยู่ที่ดีทั้งทางกาย จิต และสังคม โดยมิได้จำกัดอยู่เพียงแค่การปราศจากโรคและความพิการ (health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of the disease and infirmity) ซึ่งเป็นนิยามที่ครอบคลุมใน 3 มิติสำคัญของชีวิตมนุษย์ แต่ในภายหลังได้เพิ่มเติมมิติอื่นๆ เข้ามา เช่น มิติทางสติปัญญา มิติทางอารมณ์ เป็นต้น

ส่วนความเป็นอยู่ที่ดี (wellness) คือความสมดุลในทุกมิติของบุคคลหนึ่งๆ เรามีความเป็นอยู่ที่ดีได้เมื่อบุคคลดังกล่าวต้องการที่จะมีชีวิตที่สมดุลโดยเลือกทำสิ่งต่างๆ เพื่อให้เกิดสุขภาพที่สมบูรณ์ ความเป็นอยู่ที่ดีส่งผลโดยตรงกับสุขภาพโดยรวม

อะไรคือความแตกต่างระหว่าง สุขภาพ และ ความเป็นอยู่ที่ดี ?

คำว่า สุขภาพ และ ความเป็นอยู่ที่ดี มักจะเขียนมาพร้อมกัน หรือใช้แทนกัน แต่ทั้งสองคำนี้มีความหมายแตกต่างกันพอสมควร โดยสุขภาพคือเป้าหมาย ส่วนความเป็นอยู่ที่ดีคือกระบวนการที่ทำให้ไปถึงเป้าหมาย สุขภาพดีคือสภาพที่ร่างกายปราศจากโรค ในขณะที่ ความเป็นอยู่ที่ดีคือความสมดุลในทุกมิติ

สุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีมีความสำคัญอย่างไร ?

สำคัญเพราะมีผลโดยตรงต่อปัจเจกบุคคล ซึ่งจะส่งผลต่อไปยังชุมชน สังคม เศรษฐกิจ อุตสาหกรรม ประเทศ และโลกในภาพรวม

ความเป็นอยู่ที่ดีประกอบด้วยมิติอะไรบ้าง ?

ในระยะแรก องค์การอนามัยโลกกำหนดไว้เพียง 3 มิติ คือ กาย จิต และสังคม ต่อมามีความสนใจศึกษาเพิ่มขึ้นทั่วโลก จึงมีการเสนอมิติอื่นๆ เพิ่มขึ้น ในปัจจุบันมิติของความเป็นอยู่ที่ดีที่นิยมกล่าวถึง มี 8 มิติ คือ กาย (physical), จิต (spiritual), สังคม (social), อารมณ์ (emotional), สติปัญญา (intellectual), อาชีพการงาน (occupational), สภาพการเงิน (financial) และสภาพแวดล้อม (environmental)

มีคำว่าสุขภาพ (health) และความเป็นอยู่ที่ดี (wellness)แล้ว ถ้าเช่นนั้นคำว่า good health กับ well-being หมายถึงอะไร ? Good health นั้น ภาษาไทยคือ สุขภาพดี หมายถึงปราศจากโรคภัย จึงสามารถใช้ชีวิตได้อย่างเต็มที่โดยไม่ต้องพะวงใดๆ ส่วน well-being คือสุขภาวะ มีความหมายเชิงบวกของการดำเนินชีวิตของผู้คนในสังคม เป็นเรื่องของสังคม อาจเข้าใจกันและเรียกอีกนัยหนึ่งคือความเป็นอยู่ที่ดี สุขภาวะคือสุขภาพดีในความหมายที่กว้างขึ้น เพราะพิจารณาเชื่อมโยงสุขภาพทางกาย จิตใจ สังคม และมิติอื่นๆ รวมกัน

วิธีทำให้เกิดสุขภาวะและความเป็นอยู่ที่ดี ทำได้อย่างไร ?

สุขภาวะไม่ได้จำกัดว่าเกิดขึ้นได้เฉพาะกับผู้ที่สุขภาพดีไม่มีโรคภัยเท่านั้น แม้ในผู้ที่กำลังเจ็บป่วยก็สามารถมีสุขภาวะ (มีความสุข) ได้ กลยุทธ์ที่จะช่วยให้บุคคลบรรลุถึงสุขภาวะอย่างยั่งยืนได้นั้น ต้องอาศัยการดำเนินการอย่างครอบคลุมใน 3 ระดับ ได้แก่

• ระดับที่ 1: การสร้างความตระหนักให้ทุกคนเห็นคุณค่าและความสำคัญของการมีสุขภาวะ
• ระดับที่ 2: การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต
• ระดับที่ 3: สร้างสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพ

มูลค่าการตลาดโดยรวมของอุตสาหกรรมด้านสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีในระดับโลก เป็นอย่างไร ?

Global Wellness Institute ได้ประมาณมูลค่าของอุตสาหกรรมนี้ไว้ราว 4.5 ล้านล้านเหรียญสหรัฐ ($4.5 trillion) ในปี 2022 และจะเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง กล่าวคือในช่วงปี 2022-2024 ประมาณว่ามูลค่าจะเพิ่มอีกราว 1.3 ล้านล้านเหรียญสหรัฐ

ในระยะ 5 ปีข้างหน้า แนวโน้มมูลค่าการตลาดของอุตสาหกรรมด้านสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีจะเป็นอย่างไร ?

หลายหน่วยงานได้ประมาณการมูลค่าไว้แตกต่างกันบ้าง แต่แน่นอนว่าอุตสาหกรรมด้านสุขภาพจะขยายตัวในอัตราที่สูงมาก โดย PeC (Price water house Coopers) คาดการณ์ว่าตลาดใน Asia-Pacific จะเติบโตอีกราว 40% ในปี 2023 และมีมูลค่ามากกว่าตลาดในอเมริกาเหนือ โดยตลาดของ digital wellness นั้น คาดว่าจะเติบโตถึง 220.94 พันล้านเหรียญสหรัฐในปี 2026 เพราะในปี 2022 เฉพาะตลาดของ wearable devices จะมีมูลค่า 24 พันล้านเหรียญสหรัฐ

กลุ่มอุตสาหกรรมด้านสุขภาพที่มีแนวโน้มการเติบโตสูงในโลกมีอะไรบ้าง ?

McKinsey Research ได้สำรวจในหัวข้ออนาคตของความเป็นอยู่ที่ดี (future of wellness) พบว่าผู้บริโภคมีความสนใจมากในเรื่องต่อไปนี้ ได้แก่ สุขภาพที่ดีขึ้น (better health), สมรรถภาพทางกายที่ดีขึ้น (better fitness), โภชนาการที่ดีขึ้น (better nutrition), รูปลักษณ์ที่ดีขึ้น (better appearance), การนอนหลับที่ดีขึ้น (better sleep) และการมีสติที่ดีขึ้น (better mindfulness)

ทำไมความเป็นอยู่ที่ดีมีประโยชน์ต่อสุขภาพ?

• ความอยู่ดีมีสุขผสมผสานสุขภาพจิต (จิตใจ) และสุขภาพกาย (ร่างกาย) เข้าด้วยกัน ส่งผลให้เกิดแนวทางแบบองค์รวมมากขึ้นในการป้องกันโรคและการส่งเสริมสุขภาพ
• ความเป็นอยู่ที่ดีเป็นตัวชี้วัดผลลัพธ์ของประชากรที่ถูกต้อง นอกเหนือจากการเจ็บป่วย การตาย และสถานะทางเศรษฐกิจที่บอกเราว่าผู้คนรับรู้ถึงชีวิตของตนอย่างไรจากมุมมองของตนเอง
• ความอยู่ดีมีสุขเป็นผลที่มีความหมายต่อสาธารณะ
• ความก้าวหน้าทางจิตวิทยา ประสาทวิทยาศาสตร์ และทฤษฎีการวัดแสดงให้เห็นว่าความผาสุกสามารถวัดได้ด้วยความแม่นยำระดับหนึ่ง
• ผลจากการศึกษาแบบภาคตัดขวาง แนวยาว และเชิงทดลองพบว่าความผาสุกมีความเกี่ยวข้องกับ:
  • สุขภาพที่เข้าใจตนเอง
  • อายุยืน
  • พฤติกรรมที่ดีต่อสุขภาพ
  • ความเจ็บป่วยทางจิตและทางร่างกาย
  • ความเชื่อมโยงทางสังคม
  • ผลผลิต
  • ปัจจัยในสภาพแวดล้อมทางกายภาพและทางสังคม
• ความเป็นอยู่ที่ดีสามารถเป็นตัววัดทั่วไปที่สามารถช่วยผู้กำหนดนโยบายกำหนดรูปแบบและเปรียบเทียบผลกระทบของนโยบายต่างๆ (เช่น การสูญเสียพื้นที่สีเขียวอาจส่งผลกระทบต่อความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นมากกว่าการพัฒนาพื้นที่เชิงพาณิชย์)
• การวัด ติดตาม และส่งเสริมความเป็นอยู่ที่ดีอาจเป็นประโยชน์สำหรับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหลายฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันโรคและการส่งเสริมสุขภาพ

ความอยู่ดีมีสุขเกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ด้านสุขภาพ การงาน ครอบครัว และเศรษฐกิจมากมาย ตัวอย่างเช่น ระดับความอยู่ดีมีสุขที่สูงขึ้นสัมพันธ์กับการลดความเสี่ยงของโรค ความเจ็บป่วย และการบาดเจ็บ การทำงานของภูมิคุ้มกันดีขึ้น ฟื้นตัวเร็วขึ้น และอายุยืนยาวขึ้น บุคคลที่มีความเป็นอยู่ที่ดีในระดับสูงจะมีประสิทธิภาพในการทำงานมากกว่าและมีแนวโน้มที่จะมีส่วนร่วมในชุมชนของตนมากขึ้น

การวิจัยก่อนหน้านี้สนับสนุนมุมมองที่ว่าองค์ประกอบด้านลบของความเป็นอยู่ที่ดีมีความเกี่ยวข้องอย่างยิ่งกับโรคประสาทและองค์ประกอบที่ส่งผลในเชิงบวกนั้นมีความเกี่ยวข้องกับการแสดงตัวที่คล้ายคลึงกัน งานวิจัยนี้ยังสนับสนุนมุมมองที่ว่าอารมณ์เชิงบวก ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของความเป็นอยู่ที่ดี ไม่ได้เป็นเพียงสิ่งที่ตรงกันข้ามกับอารมณ์เชิงลบเท่านั้น แต่ยังเป็นมิติที่เป็นอิสระของสุขภาพจิตที่สามารถและควรได้รับการส่งเสริม แม้ว่าความแปรปรวนในความเป็นอยู่ที่ดีในสัดส่วนที่มากอาจเกิดจากปัจจัยที่สืบทอดได้ แต่ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมก็มีบทบาทเท่าเทียมกันหากไม่มีความสำคัญมากกว่า

ความเป็นอยู่ที่ดีเกี่ยวข้องกับการส่งเสริมสุขภาพอย่างไร?

สุขภาพเป็นมากกว่าการไม่มีโรค เป็นทรัพยากรที่ช่วยให้ผู้คนตระหนักถึงความทะเยอทะยานของพวกเขา ตอบสนองความต้องการของพวกเขา และจัดการกับสิ่งแวดล้อมเพื่อที่จะมีชีวิตที่ยืนยาว มีประสิทธิผล และมีผล ในแง่นี้ สุขภาพช่วยให้การพัฒนาสังคม เศรษฐกิจ และส่วนบุคคลเป็นพื้นฐานของความเป็นอยู่ที่ดี การส่งเสริมสุขภาพเป็นกระบวนการที่ช่วยให้ผู้คนเพิ่มการควบคุมและปรับปรุงสุขภาพของตนเอง ทรัพยากรด้านสิ่งแวดล้อมและสังคมเพื่อสุขภาพอาจรวมถึง: สันติภาพ ความมั่นคงทางเศรษฐกิจ ระบบนิเวศที่มีเสถียรภาพ และที่อยู่อาศัยที่ปลอดภัย แหล่งข้อมูลด้านสุขภาพส่วนบุคคลอาจรวมถึง: การออกกำลังกาย การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพ ความสัมพันธ์ทางสังคม ความยืดหยุ่น อารมณ์เชิงบวก และความเป็นอิสระ กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพที่มุ่งเสริมสร้างความเข้มแข็งของบุคคล สิ่งแวดล้อม และทรัพยากรทางสังคมดังกล่าวอาจช่วยปรับปรุงความเป็นอยู่ที่ดีได้ในที่สุด